Schelden en tieren op social media: ‘te weinig context’

Wie Facebook gebruikt, kan de reacties onder een nieuwsbericht over bijvoorbeeld Zwarte Piet wel dromen. Het duurt vaak maar een paar minuten voor de eerste scheldwoorden online komen. Hoe dat kan? “We denken dat het een opinieplatform is”, zegt hoogleraar communicatiewetenschappen Jan van Dijk.

Misschien heeft u het al langs zien komen in het nieuws over hoe de 29-jarige broer van Jacob overleed bij een auto-ongeluk. Jacob had veel last van alle negatieve reacties op sociale media die kwamen op het nieuwsbericht. Mensen oordeelden over zijn broer en gingen ervan uit dat hij te veel zou hebben gedronken of te hard zou hebben gereden. “Dat mensen niet weten wie hij was en toch over hem oordelen, dat raakt mij het meest”, zei Jacob eerder.

Veel mensen herkennen zich in zijn verhaal. Het is een van de redenen dat Slachtofferhulp Nederland de nieuwe bewustwordingscampagne #socialslachtoffer lanceert. Met de campagne hopen ze dat mensen voortaan eerst nadenken en zich inleven voor ze een reactie op sociale media plaatsen.

‘Niet gericht aan nabestaanden’

We zochten contact met mensen die een negatieve reactie achterlieten onder een artikel over drugsdoden. We vroegen ze waarom ze dat deden en of ze zich bewust waren van de impact van hun reactie. “Natuurlijk denk ik aan de nabestaanden”, laat een vrouwelijke reageerder ons weten. “Mijn reactie is ook niet per se aan hen gericht. Ik ben gewoon eerlijk en geef mijn mening, positief of negatief.”

De vrouw is niet de enige die er zo over denkt. “Ik ben me ervan bewust dat nabestaanden de reacties kunnen lezen, maar ik richt mijn reactie niet tot het slachtoffer, maar tot anderen”, zegt een ander. Meer reageerders vonden dat ze het ‘recht hadden om hun mening te geven’.

‘Het is geen opinieplatform’

De argumenten van de reageerders laten volgens hoogleraar Van Dijk precies zien waar het probleem zit. “Mensen denken dat het de bedoeling is dat je je mening ventileert”, zegt hij. 

Wat daarbij volgens hem vergeten wordt, is de context, in dit geval de context van een nieuwsartikel en de mensen in het artikel of over wie het artikel gaat. “Mensen zien bijvoorbeeld het woord ‘drugs’ voorbijkomen in hun tijdlijn. Als dat een onderwerp is dat hun niet bevalt, geven ze er meteen hun mening over.” 

De context van een bericht op Facebook is volgens Van Dijk veel te abstract. Mensen hebben geen idee wat of wie achter een reactie of bericht zit. “Het is totaal anders dan wanneer je in het café zit met iemand die je een verhaal vertelt. Dan denk je wel na voordat je zo’n heftig oordeel geeft.”

Eigen schuld, dikke bult

Dat we zo snel onze mening klaar hebben, zit volgens Van Dijk een beetje in de aard van Nederlanders, maar het kan ook nog een andere oorzaak hebben.

“Door iets meteen af te keuren, neem je afstand van het onderwerp”, zegt Van Dijk. We nemen als voorbeeld het verkeersongeluk van de broer van Jacob. Mensen reageerden met: hij zal wel te hard hebben gereden. “Door zo’n reactie te plaatsen, bagatelliseer je groot nieuws en distantieer je het van je eigen geweten.” Dat leidt ertoe, zegt Van Dijk, dat je je het nieuws verder niet hoeft aan te trekken. Je hoeft niet na te denken over hoe naar iets is of dat het jezelf ook zou kunnen gebeuren.

‘Facebook zit fout’

Hoe het kan dat er zo vaak negatieve reacties komen, ligt volgens Van Dijk deels aan de gebruikers, maar voor een groot deel ook aan Facebook. “Het platform is niet duidelijk ingericht.”

Hij vraag zich af of het wenselijk is om reacties op Facebook onder nieuwsberichten toe te staan. “Het is niet voor niets dat nieuwssites het op hun eigen websites vaak hebben uitgezet. Het is vaak een beerput zonder duidelijke functie.”

Bed rolt snurkende partner opzij

Ford gebruikt rij-assistentietechnologie in een experimenteel bed om bedpartners aan de juiste kant van het bed te houden.